Het zijn meestal vrouwen van mijn leeftijd. Jong. In de bloei van hun leven. 1 op de 3 jonge medewerkers komt oververmoeid thuis na het werken in de zorgsector. 1 op de 8 jonge medewerkers in de zorg heeft ervaring met een burn-out(1). Dit is toch te gek voor woorden, zoveel zorgverleners die last hebben van oververmoeidheid of een burn-out. Ik werk in een team van ongeveer 30 verpleegkundigen, waarvan er zeker 20 wel ‘jong’ zijn. Dit zou betekenen dat 2 a 3 verpleegkundigen een ervaring zou hebben met een burn-out. In 2017 heeft de zorgsector zelfs voor 43,2 miljoen euro uitgegeven aan de zorg voor burn-out (over alle sectoren verspreid), dit komt overeen met 0,14% (!) van de totale uitgaven aan zorg voor psychische stoornissen(2).

Hoe komt dit aantal en dit percentage zo hoog? De eerste aanleiding kan zijn dat de personeelstekorten in de zorg steeds meer op lopen(1). Andere factoren zijn de percepties van werkstress en de verschillende coping mechanismen die medewerkers hanteren. Daarnaast staat het omgaan met de dood van patiënten, de perceptie van de medewerkers over de ziekte van de patiënten ook in relatie met een burn-out(3).

Als laatste kunnen psychologische factoren ook een rol spelen. Er is hier veel onderzoek naar gedaan, zo hebben Duarte en Pinto-Gouveia gesuggereerd aan de hand van een vragenlijst, dat verpleegkundigen die het fijn vinden om anderen te helpen, meer empathische gevoelens en compassie voor anderen in nood lijken te hebben. Zij worden minder gestoord door negatieve gevoelens die horen bij het zien van het lijden van anderen en zijn meer medelevend. Verpleegkundigen die meer vatbaar zijn voor burn-out en ‘compassion fatigue’ (wordt hieronder uitgelegd) zijn meer zelf veroordelend en hebben meer psychologische inflexibiliteit(4).

Okay, genoeg wetenschappelijke weetjes, want wat betekenen al deze begrippen eigenlijk, welke begrippen heb je en wanneer kan je spreken van een burn-out? Ik neem je mee in deze wereld:

• Compassion Fatigue

Compassie is: ‘Het bewustzijn van de zorg van anderen samen met een verlangen om dit te verlichten’ . Vermoeidheid wordt beschreven in de vorm van lichamelijke of geestelijke uitputting. ‘Compassiemoeheid’ treedt op wanneer verpleegkundigen een afnemend empathisch vermogen ontwikkelen doordat zij continu worden blootgesteld aan het lijden van anderen (5).

• Overspannen

Als je het overzicht of de grip op de situatie verliest en je klachten krijgt waardoor je je dagelijkse bezigheden niet meer goed kunt doen, dan ben je overspannen(6). Thuisarts omschrijft dit heel goed, want indien je overspannen bent, heb je last van de volgende drie dingen:

1) U heeft tenminste 3 spanningsklachten zoals:

• moeheid
• onrustig slapen
• prikkelbaar zijn (snel boos of geïrriteerd)
• niet tegen drukte of lawaai kunnen
• gemakkelijk huilen
• piekeren
• een gejaagd gevoel
• moeite uw aandacht erbij te houden (concentreren) en/of dingen te onthouden (geheugen)

2) U heeft het gevoel dat u de vele problemen in uw leven niet meer aankunt. U voelt zich machteloos, alsof u geen grip meer heeft op uw situatie. Alsof u de controle over uw leven verliest.

3) Het lukt u niet meer om uw dagelijkse bezigheden goed te blijven doen. Bijvoorbeeld op uw werk, thuis, in uw contacten of in het verkeer.

Daarnaast kan iemand die overspannen is, als reactie daarop, soms ook lichamelijke klachten krijgen, zoals:

• lichamelijke moeheid (elke stap is teveel)
• hoofdpijn
• duizeligheid
• pijn op de borst
• hartkloppingen
• maagklachten of buikpijn

• Burn-out

Burn-out kan worden gedefinieerd als fysieke, psychologische en emotionele uitputting, depersonalisatie en een laag gevoel van persoonlijke prestaties(7).

Indien de overspannen periode langer dan een half jaar duurt, heb je een burn-out. De lichamelijke klachten van overspannenheid kunnen ook bij een burn-out tevoorschijn komen(6).

Dus al je collega veel slaapt en laat weten nog steeds moe te zijn, opeens boos en geïrriteerd reageert, in huilen uitbarst, piekert en/of een gejaagd gevoel heeft, probeer eens in gesprek te gaan. Als je deze symptomen bij jezelf herkent (en je dit belemmerd in je dagelijks leven) zou ik als ik jou was een bezoekje doen aan de huisarts. Die kan de situatie het beste overzien.

1.        Schrier M. Veel burn-outs onder jonge zorgmedewerkers: ‘Soms is het nodig om even egoïstisch te zijn’ | AD Werkt | AD.nl [Internet]. 2019 [cited 2019 Dec 19]. Available from: https://www.ad.nl/ad-werkt/veel-burn-outs-onder-jonge-zorgmedewerkers-soms-is-het-nodig-om-even-egoistisch-te-zijn~a9b3fad3/?referrer=https://www.google.com/

2.        Overspannenheid en burn-out | Volksgezondheidenzorg.info [Internet]. [cited 2019 Dec 19]. Available from: https://www.volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/overspannenheid-en-burn-out

3.        Harrad R, Sulla F. Factors associated with and impact of burnout in nursing and residential home care workers for the elderly. Acta Biomed [Internet]. 2018 [cited 2019 Dec 19];89(7-S):60–9. Available from: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30539935

4.        Duarte J, Pinto-Gouveia J. The role of psychological factors in oncology nurses’ burnout and compassion fatigue symptoms. Eur J Oncol Nurs. 2017;28(2017):114–21.

5.        Peters E. Compassion fatigue in nursing: A concept analysis. Nurs Forum. 2018;53(4):466–80.

6.        Ik ben overspannen | Thuisarts [Internet]. [cited 2019 Dec 19]. Available from: https://www.thuisarts.nl/overspannen/ik-ben-overspannen#wat-is-overspanning

7.        Friganović A, Kovačević I, Ilić B, Žulec M, Krikšić V, Grgas Bile C. Healthy Settings in Hospital – How to Prevent Burnout Syndrome in Nurses: Literature Review. ACTA Clin Croat [Internet]. 2017 Jun [cited 2019 Dec 19];56(2):292–8. Available from: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29485797